Kamperlijntje: het kan nét (niet)

Pijnlijk hoor. Met een frequentie van eens in de twee weken zaten ze de afgelopen tijd om tafel, de gemeenten Zwolle, Kampen, de provincie Overijssel, vervoerder Keolis en ProRail. Opdracht: wat valt er nog te beredderen aan het Kamperlijntje, dat ProRail voor 30 miljoen ombouwde van 100 kilometer naar de snelheid van 140 kilometer? Door de zompige ondergrond tussen Zwolle naar Kampen wordt die snelheid niet gehaald.

Maar vrijdag 1 juni, bij het ontvouwen van de oplossing, waren er opeens twee verschillende persconferenties: eentje bij de provincie Overijssel en eentje bij ProRail. Reden: ze zijn het niet eens. Tegen tienen schonk gedeputeerde Bert Boerman al klare wijn. "De oplossingen van ProRail kunnen niet worden gerealiseerd tegen acceptabele kosten en risico’s." Het kost 35 tot 100 miljoen om het spoorbed alsnog met zand te versterken. "Enorm teleurstellend." De trein kan niet harder, dus kun je onderweg niet stoppen en blijft station Stadshagen dicht, voor deze Vinex-wijk met 21.000 inwoners.

ProRail ziet die oplossing wel: laat de trein in Zwolle niet in 7, maar in 4 minuten keren. Dan kun je in Stadshagen 50 seconden halt houden. Krap. Maar het kán.

Drafje
Boerman peinst er niet over, met afremmen en optrekken is dat 2 minuten. Reizigers naar Zwolle kunnen hun overstap naar Leeuwarden en Deventer maar net halen, die naar Lelystad op een drafje en naar Den Haag al helemaal niet meer. Bovendien kan dat slechts met twee machinisten op een trein, zegt ProRail: de ene stapt af in Zwolle, de andere stapt alvast in voor een snelle terugrit naar Kampen. Kan dat niet met één machinist, als-ie wat doorstapt? "Nee", zegt Emile Boersma, operationele manager van treinvervoerder Keolis. "Je legt de druk en complexiteit dan bij de machinisten." Niet verantwoord. Het is nieuw materieel met nieuw personeel, de veiligheid kan daar onder lijden.

"Het kost ook nog eens 800.000 euro per jaar", zegt Boerman. En die kosten wenst de provincie niet te dragen. Met 500 in- en uitstappers per dag in Stadshagen worden dat nog dure ritjes. De provincie is strikt; met ProRail is een contract ondertekend om het lijntje te elektrificeren, robuuster te maken, naar 140 te brengen en met een station in Stadshagen. "Daar houden we ze aan!" Maar als onderzoek meteen al uitwijst dat maatregelen te duur worden? Dan wordt de oplossing toch een onmogelijkheid? "Ik hoop dat we er met praten uitkomen", zegt de gedeputeerde.

Boetekleed
Twee uur later, verderop bij ProRail. Een persconferentie. Koffie - gevulde koeken. En een diametraal andere mening. Directeur projecten Ans Rietstra van ProRail hult zich in het boetekleed. "We erkennen dat we het risico van de bodemstabiliteit bij de aanleg te laag hebben ingeschat. Heel spijtig, maar voor de reiziger moet het er niet bij gelaten worden. Wij vinden wel dat Stadshagen snel in de dienstregeling moet worden opgenomen. Daarom zitten we hier apart: we hebben een ander geluid dan onze opdrachtgever."

De snelheid is niet cruciaal voor de oplossing, zegt ze, als je 140 rijdt tegen 100 win je op de lijn maximaal 1,5 minuut. "De winst zit voor ons in scherpere keertijden, zoals dat op andere punten in Nederland ook op die manier gebeurt. Die twee machinisten zijn tijdelijk. Met verbeteringen aan de infrastructuur kunnen we vast anders tijd winnen." En die overstap in Zwolle? "Het betreft alleen de trein Lelystad, de andere zijn in principe te halen. Dat treft 0,7 procent van de reizigers op dit lijntje - 35 mensen - tegenover Stadshagen dat we dan bedienen. Bovendien hebben we 42 maatregelen in kaart gebracht. Van een rolperron in Zwolle tot een inhaalspoor." Er wordt op gestudeerd, het is onbekend of daar een gouden ei wordt uitgebroed. "Ik ga er nog altijd van uit dat we hier met praten uit komen."

Tweede Kamerleden Stieneke van der Graaf (ChristenUnie) en Erik Ziengs (VVD) willen opheldering van staatssecretaris Stientje van Veldhoven (Infrastructuur en Waterstaat).

Hoe kon dit gebeuren? 

Hoe is het mogelijk dat het Kamperlijntje zo onstabiel blijkt op de veengrond in de tussenliggende Mastenbroeker polder? Is er dan geen onderzoek geweest? 

Uit de stapel documenten die de Stentor kreeg bij een beroep op de Wet openbaarheid van bestuur (WOB) stond zelfs niets vermeld over grondonderzoek of de noodzaak van verdere stabilisatie. 

Onderzoek is er wel degelijk geweest - op twee punten was er sonderingsonderzoek, beweert Ans Rietstra, directeur projecten van ProRail. In die gegevens werd ook een risico geconstateerd van een zekere instabiliteit. "Maar dat hebben we onderschat."

En ja, daar neemt ze de verantwoordelijkheid voor. Dat heeft trouwens geen financiële gevolgen; de werkzaamheden die ProRail uitvoert, zijn volgens de standaardcontracten altijd ‘voor rekening en risico van de opdrachtgever’. 

Volgens Jan Mulder (regiodirecteur ProRail voor het Noordoosten) en Martijn Blokker (manager projecten) was er geen aanleiding om een grote instabiliteit te veronderstellen. "We hebben natuurlijk jarenlange ervaring met het onderhoud van deze spoorverbinding, tussen Zwolle en Kampen was slechts een gemiddeld onderhoud nodig." Ofwel: problemen in de praktijk waren er nauwelijks. 

Rietstra beroept zich op onderzoeksrapporten, die er ‘wel degelijk waren’ en waarop de analyse werd gebaseerd. "Momenteel is er onderzoek waarom we het risico zo laag hebben ingeschat." Een extern bureau kijkt daarnaar. Het beloofde onderzoeksrapport over de gang van zaken maakt ProRail pas later openbaar.

Wie is de pineut? 

Het Kamperlijntje kan niet harder dan 100, blijkt definitief. Wat betekent dat voor reizigers uit Zwolle, Kampen en tussenstation Stadshagen? 

Voor reizigers in Zwolle en Kampen niets: de trein rijdt volgens de dienstregeling; station Stadshagen wordt nog overgeslagen. De punctualiteit is bovendien prettig hoog: boven de 98 procent. Voor reizigers in Stadshagen een boel; zij zijn de pineut. 

De twintigduizend inwoners van de Vinex-wijk werd jaren een mooie worst voorgehouden: in 4 minuten tijd sta je straks op station Zwolle, in 6 minuten in Kampen. En de scholieren uit Kampen nemen in Stadshagen rechtstreekse bussen naar hun scholen. Win-win: ze zijn eerder op school en enorme scholierendrukte op station Zwolle wordt voortaan vermeden. 

En wat als de trein 100 blijft rijden en wél in Stadshagen stopt, zoals ProRail wil? Dan zijn reizigers uit Kampen behoorlijk de pineut. De trein arriveert dan 2 minuten later in Zwolle, overstaptijden worden ‘kritisch’, zoals de provincie het noemt. Leeuwarden en Deventer kunnen net worden gehaald, Lelystad in een draf, naar Den Haag is het een halfuur wachten.
Bron: De Stentor 2 juni 2018

• Geplaatst op: zaterdag, 02 juni 2018
• Bijgewerkt op: maandag, 04 juni 2018